Ik had deze week nog een keer het genoegen om een geïnterneerde bij te staan voor de Commissie ter Bescherming van de Maatschappij in de gevangenis van Merksplas.
Indien iemand een misdrijf pleegt, en zich op het ogenblik van het plegen van het misdrijf en op het ogenblik van de bestraffing in staat van geestesstoornis bevindt, dan kan je die man bezwaarlijk een straf opleggen. Immers beseft hij onvoldoende wat hij gedaan heeft, en kan hij ook géén lessen trekken uit een bestraffing.
In België bestaat er dan echter de mogelijkheid tot internering: Als de geestesgestoorde misdrijfpleger een gevaar voor de maatschappij oplevert, dan kan men hem voor onbepaalde duur opsluiten.
De Wet tot Bescherming van de Maatschappij, die dit alles regelt, voorziet in twee aspecten voor deze 'maatregel' (want dus expliciet géén straf): enerzijds het beschermen van de maatschappij tegen de geestesgestoorde misdrijfpleger, anderzijds de gedwongen verpleging van de geïnterneerde. Een zeer goede en evenwichtige wet, met andere woorden.
Maar, en dan komt de aap natuurlijk uit de mouw: er is nooit geld voorzien om die wet fatsoenlijk uit te voeren. Zodat de geïnterneerden wel opgesloten worden, maar niet verpleegd... Immers zijn de ziekenhuizen die daarvoor nodig waren nooit opgericht, waardoor het grootste deel van de geïnterneerden gewoon in de gevangenis zit weg te kwijnen.
En één keer om de zes maanden mogen de mannen eens voor de Commissie ter Bescherming van de Maatschappij verschijnen, die dan beslist aangaande het verdere verloop van hun internering (maar die dus eigenlijk weinig kan doen, aangezien er géén middelen voorhanden zijn).
In de gevangenis van Merksplas, waar ze met een paar honderd geïnterneerden bij elkaar zitten op een hoopje, is er dan bovendien ook nog een ernstig tekort aan personeel voor de begeleiding van de zoektocht van geïnterneerden naar een plaatsje in de reguliere psychiatrie (of in de speciaal beveiligde pilootprojecten voor 'forensische psychiatrie'). Je kan van geestesgestoorden toch niet verwachten dat ze zelf alle nodige formaliteiten voor intake - procedures afhandelen, maar daar komt het in de praktijk wel op neer.
Nu, wat mijn cliënt betrof, waren we er uiteindelijk wel in geslaagd om een aanvraag op te starten voor een opname in een psychiatrisch ziekenhuis. Dit klinkt véél simpeler dan het in werkelijkheid is, aangezien er daarvoor stukken van het dossier door de gevangenis moeten worden overgemaakt aan het psychiatrisch ziekenhuis (en dat je daar dus de medewerking van de begeleidende diensten voor nodig hebt). Na héél veel bloed, zweet en tranen hadden we die mensen dus ertoe kunnen bewegen om het dossier over te maken aan het psychiatrisch ziekenhuis.
Groot was dan ook onze verbazing toen wij in de adviezen van de gevangenisdiensten aan de CBM lazen:
'X wil psychiatrische ziekenhuizen aanschrijven. Wij hebben echter bedenkingen bij het nut hiervan. Uit de risicotaxatie blijkt een psychopate persoonlijkheid. Wij adviseren dan ook behoud te Merksplas.'
Ondanks alle mogelijke verweer van onze kant, heb ik gisteren te horen gekregen dat de CBM deze adviezen gevolgd is. Mijn cliënt, die dus al drie jaar zonder verpleging in de gevangenis zit, heeft dus op dit moment géén enkel uitzicht meer om vrij te komen. Immers, zelfs als er een psychiatrisch ziekenhuis bereid zou zijn om hem op te nemen (wat al zeer betwijfelbaar is, gezien de adviezen die zij dus vanuit de gevangenis hebben gekregen), dan bestaat er géén mogelijkheid om hem effectief naar het ziekenhuis te laten gaan, aangezien die mogelijkheid niet voorzien is in de beslissing van de CBM...
Je kan u dat onmogelijk voorstellen wat zoiets betekend, om jarenlang in mensonterende omstandigheden opgesloten te zitten, zonder enige verpleging, zonder enig uitzicht, tegengewerkt worden door alles en iedereen, en dat ze dan ook uw laatste hoop nog onder u uit stampen.
Dit is niet alleen een regelrechte schande, maar ook een inbreuk op de mensenrechten. Immers is België reeds in 1998 veroordeeld door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, omdat men mensen in de gevangenis interneerde zonder enige vorm van verpleging. Immers is het een fundamenteel mensenrecht dat de omstandigheden van uw opsluiting verband houden met de reden van uw opsluiting: misdrijf - bestraffing, geestesziekte - verzorging, geestesziekte en misdrijf - verzorging en beveiliging. Dit lijkt logisch, maar is het in België dus niet.
Het enige dat wij dan ook kunnen doen, op dit moment, is proberen via een dagvaarding van de Belgische Staat in kort geding de verzorging van cliënt binnen de gevangenis af te dwingen. Iets wat zéér logisch lijkt, maar bewijs maar eens dat je géén verzorging krijgt. En dat is tot op heden de struikelblok in een dergelijke procedure. Hopelijk acht men het hier als een begin van bewijs dat men in de adviezen zelf stelt dat men géén nut ziet in een psychiatrisch opname. Dan blijft echter de vraag welke verzorging nodig is: immers stellen de adviserende diensten in de gevangenis dat psychiatrische verpleging van mijn cliënt géén nut heeft. Welke rechter gaat daar een veroordeling voor durven uitspreken?
