Belgen verkwisten de aardbol (Het Volk 24.10.2006)

België stijgt van de 20ste naar de 13de plaats in de lijst van landen die niet duurzaam omspringen met natuurlijke hulpbronnen. Mochten alle aardbewoners er dezelfde verkwistende levensstijl op nahouden, dan verbruikten we drie aardbollen. Om de twee jaar publiceert het Wereldnatuurfonds (WWF) het living planet report.

Onderdeel van dat rapport is onze ecologische voetafdruk: een poging om ons verbruik van natuurlijke hulpbronnen af te zetten tegenover de mogelijkheid van de aarde om ze te vernieuwen. Die voetafdruk wordt gemeten in hectares productieve oppervlakte die nodig zijn om te vernieuwen wat elke mens verbruikt of om op te vangen wat wij aan afval produceren. Sinds midden de jaren '80 verbruikt en vervuilt de wereldbevolking meer dan wat de aarde kan opleveren en/of verwerken. ,,Ons laatste rapport bevestigt die trend'', schrijft WWF-directeur James Leape in het voorwoord. ,,Onze impact op de hulpbronnen is verdrievoudigd sinds 1961. Onze voetafdruk (2,2 ha gemiddeld wereldwijd) overtreft tegenwoordig met een kwart de biocapaciteit (1,8 hectare) van de planeet.''

In het vorige rapport, uit 2004, staan exact dezelfde cijfers, maar toen werd dat omschreven als een overschrijding met 21 procent, nu wordt gewag gemaakt van 25 procent. De rekenkunde leert dat de waarheid daartussen ligt: toen en nu een overschrijding met iets meer dan 22 procent. Het Wereldnatuurfonds is een lobbygroep, en lobbyen veronderstelt alarmerende cijfers. Dan klinkt een kwart beter dan 20 procent, vandaar.

Maar afgezien van dit slordigheidje - er staan er nog in dit rapport - blijft het onweerlegbare feit dat de mensheid sinds twee à drie decennia roofbouw pleegt op de planeet. Hoe rijker, hoe meer roofbouw ( zie onze top-vijftien ). Afrika is arm, en leeft bijgevolg op een voetafdruk van 1,1 ha, behoorlijk onder de biocapaciteit van de aarde. Elke Europeaan heeft een voetafdruk van 4,8 hectare. België steekt met 5,6 ha een eind uit boven dat EU-gemiddelde. Sterker, in het vorige rapport stond België pal op die 4,8 ha, en bijgevolg is onze roofbouw in twee jaar tijd met 17 procent toegenomen. Wat verklaart waarom we op de WWF-hitparade van verkwisters stijgen van de 20ste naar de 13de plaats. Binnen Europa staan alleen Finland, Estland, Zweden, Noorwegen en Frankrijk nog slechter genoteerd. In het geval van Finland wordt die slechtere quotering goedgemaakt door een superieure biocapaciteit. Hetzelfde geldt voor Zweden. Die landen hebben een bio-overschot per inwoner, België een groeiend biodeficit.

Onze slechte notering heeft vooral te maken met ons hoog energieverbruik. Ons verbruik van fossiele brandstoffen maakt net niet de helft uit van onze ecologische voetafdruk. Tel daar onze grote afhankelijkheid van nucleaire energie bij, en onze slechte rangschikking wordt meer dan verklaard. Wereldwijd wordt energie verspild: het verbruik vernegenvoudigde sinds 1960. Het gaat niet alleen om energieverspilling door individuele consumenten, maar in België ook en vooral om de structuur van onze industrie. De chemiesector bijvoorbeeld vreet overmatig veel energie. Maar het WWF probeert vooral een mentaliteitsommekeer bij de consumenten te bewerkstelligen. ,,Die ommekeer zal niet gemakkelijk zijn'', waarschuwt directeur James Leape.

Het WWF legt drie toekomstscenario's voor. Het eerste - business as usual - mag geen optie zijn. Want de roofbouw verder opvoeren, zal leiden tot wereldoorlogen om de controle over de schaarser wordende hulpbronnen. Een 'traag' scenario - de roofbouw stopzetten tegen de volgende eeuwwisseling - vereist een halvering van de CO2-uitstoot halverwege de eeuw. Eigenlijk ook geen goede zaak, want tegen dan wordt de opwarming van de aarde onomkeerbaar. De enige maar moeilijkste keuze is een snelle afbouw van de roofbouw, inclusief een super-Kyoto-aanpak van de CO2-uitstoot.